انتظار فرج

انتظار فرج

وظائف منتظران
انتظار فرج

انتظار فرج

وظائف منتظران

تبیین و تفسیر آیه اکمال دین


«اَلْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً»[1]


امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تکمیل نمودم و اسلام را به عنوان آئین (جاودان) شما پذیرفتم.


این آیه شریفه چون بر اکمال دین به سبب تعیین امام علی علیه‌السلام به امامت دلالت دارد آن را آیه اکمال دین گویند. چون چنین روز بسیار مهمى در تاریخ زندگى پیامبر صلی الله علیه و آله، یک روز ساده و عادى و معمولى نبود. «منظور از «الیوم» (امروز) که در جمله بالا تکرار شده چیست؟ آنچه تمام مفسران شیعه آن را در کتب خود آورده‌اند و روایات متعددى از طرق معروف اهل تسنن و شیعه آن را تأیید مى‌کند و با محتویات آیه کاملا سازگار است این که: منظور روز غدیر خم است، روزى که پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله امیر مؤمنان على علیه السّلام را رسما براى جانشینى خود تعیین کرد، آن روز بود که آیین اسلام به تکامل نهایى خود رسید و کفار در میان امواج یأس فرو رفتند، زیرا انتظار داشتند که آیین اسلام قائم به شخص باشد، و با از میان رفتن پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله اوضاع به حال سابق برگردد، و اسلام تدریجا برچیده شود، اما هنگامى که مشاهده کردند مردى که از نظر علم و تقوا و قدرت و عدالت بعد از پیامبر صلّى اللّه علیه و آله در میان مسلمانان بى‌نظیر بود به عنوان جانشینى پیامبر صلّى اللّه علیه و آله انتخاب و از مردم براى او بیعت گرفته شد یأس و نومیدى نسبت به آینده اسلام آنها را فرا گرفت و فهمیدند که آیینى است ریشه‌دار و پایدار.»[2]



[1]. سوره مائده5، آیه3.

[2].  مکارم شیرازى، ناصر، برگزیده تفسیر نمونه، ج1، ص491.

تربیت جسمی (بدنی)

«تربیت بدنی عبارت است از زمینه سازی برای شکوفایی ظرفیتها و قابلیتهای بدنی و جسمی متربیان؛ این زمینه سازی می تواند در قالب امداد رسانی به متربی به منظور تامین صحیح نیازهای بدنی وی از قبیل خوراک، خواب، پوشاک، بهداشت و ورزش صورت گیرد.»[1] تربیت انسان با تعالیم الهی، از نیازهای ضروری بشر است به گونه‌ای که انسان در طول حیات خود، پیوسته بدان نیازمند بوده است. یکی از مواردی که در آن نیاز به تربیت وجود دارد؛ تربیت اعضاء و جوارح بدن می باشد. همواره تربیت در تمام جوانب مورد نظر مربیان بزرگ بوده است؛ امام سجاد علیه السلام در رساله حقوق، به حقوقی که انسان باید نسبت به اعضاء و جوارح خود ادا کند، اشاره فرموده است.[2] «کمال یابی مورد انتظار در نظام تربیتی اسلام، از فراهم آوری رشد و شکوفایی در تن و بدن آدمیان آغاز می شود.»[3]



[1]. جمعی از نویسندگان، درآمدی بر نظام نامه تربیتی المصطفی، ص273.

[2]. رسالة حقوق، حدیثی از امام سجاد علیه السلام درباره پنجاه حق که بر عهده انسان است؛ همچون حق خدا، پیشوایان، اعضای بدن، خویشاوندان و اعمالی مانند نماز، روزه، حج، قربانی و صدقه است. قدیمی‌ترین منابع این حدیث، تُحَف‌ُ العقول، تألیف ابن‌شُعبه حَرّانی (درگذشت 381ق) و سه کتاب خصال، مَن لا یَحضُرُهُ الفَقیه و اَلاَمالی تالیف شیخ صدوق (درگذشت 382ق)، می باشد.

[3]. جمعی از نویسندگان، درآمدی بر نظام نامه تربیتی المصطفی، ص273.

شیوه های فرزند پروری فاطمی

از شیوه های فرزند پروری فاطمی در نوزادی،گفتن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ نوزاد می باشد.

یکی دیگر از سنتهای جاری در زندگی حضرت زهرا سلام الله علیها گفتن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ فرزند است، تا تربیت دینی کودک همراه با ذکرهای ارزشمند اذان و اقامه ادامه یابد.

از پیامبر خدا صلى الله علیه و آله روایت شده است که: براى هر کس فرزندى زاده شد، باید در گوش راست او اذان نماز و در گوش چپ او اقامه بگوید؛ چرا که مایۀ ایمنى از شیطانِ رانده شده است.[1]

 



[1] حکمت نامه پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم، ج7، ص243.

بهترین اعمال انتظار فرج است.



َ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله :‏ أَفْضَلُ‏ أَعْمَالِ‏ أُمَّتِی‏ انْتِظَارُ فَرَجِ اللَّهِ تَعَالَى‏

برترین کارهای امت من ، چشم داشت فرج ( در رابطه با ظهور حضرت مهدی علیه السلام ) از سوی خدای متعال است.

در این روایت با فضیلت ترین اعمال امت انتظار فرج شمرده شده است ، یعنی انتظار فرج در مقایسه با همه عبادات و اعمال نیک بالاترین رتبه را دارد، چون شخصی که منتظر امام زمان خود است یعنی اعتقاد به ولایت و امامت آن حضرت دارد و می داند که تنها راه برون رفت از تمام مشکلات ظهور و فرج مولایش حجه بن الحسن العسکری می باشد لذا سعی بر رفع تمام موانع فردی و اجتماعی نموده و با انجام به وظایف خویش منتظر امام زمانش (عج) می ماند. ایه الله العظمی صافی در مورد انتظار فرج  در سلسله مباحث امامت و مهدویت می نویسند :

این انتظار است که دیدگاه وسیع و افق نظر بلند مسلمانان و مخصوصاً شیعیان را نشان مى ‏دهد؛ در حالى که بسیارى از مردم و ملل دیگر انتظار مى‏ برند که بر ملل دیگر مسلط شده و آنها را استثمار نمایند.

مسلمانان انتظار روزى را مى‏ کشند که فقر و بدبختى، و جهل و نادانى از سراسر جهان ریشه کن گردد و بینش و بصیرت جامعه، کامل و افراد صالح و رشید و دادگر، زمامدار و مصادر امور باشند، و اختلافات جغرافیایى و ملى و دینى، و سیاست‏ ها و رژیم ‏ها و مسلک‏ هاى باطل از بین برود.

این انتظار، شخص را متعهد و مسؤول مى ‏سازد که براى تحقق هدف ‏هاى اسلام و عملى شدن برنامه‏ هاى دین، بدون هیچ یأس و ضعف و سستى و ناامیدى، شب و روز کوشش نماید و فداکارى کند تا بلکه یک گام به سوى مقاصد متعالى اسلام جلو برود.

این انتظار، لفظ نیست؛ گفتن نیست؛ عمل است، حرکت است، نهضت و مبارزه و جهاد است، صبر و شکیبایى و مقاومت است.[1]


[1] سلسله مباحث امامت و مهدویت ؛ ج‏2 ؛ ص63

انتظار فرج

انتظار فرج 

گلواژه­ی «فَرَج» در لغت به معنای گشایش است، ارباب لغت واژگانی را در معنای فرج گفته­اند که همه­اش به یک معنی برمی­گردد:

1) ابن فارسی: فرج به معنای گشایش است.[1]

2) خلیل بن احمد: فرج به معنای رفع غم و اندوه است.[2]

3) جوهری: فرج به معنای رهایی از غم و اندوه است.[3]

4) طریحی: فرج به معنای راهگشایی و بازکردن جا برای افراد در مجالس می­باشد.[4]

ولی در اصطلاح در دو معنی به کار می­رود:

1.  مطلق گشایش

2.  ظهور حضرت بقیه­الله ارواحنافداه

انتظار فرج نیز در هر دو معنی به کار رفته است:

1.  چشم به راهی گشایش

2.  چشم به راهی ظهور مولا

جالب توجه است که در هر دو مورد «انتظار فرج» از افضل اعمال شمرده شده است.

در مورد انتظار فرج کلی احادیث فراوان آمده که به شماری از آنها اشاره می­کنیم.

1. مولای متقیان در حدیث أربعمائه فرمود:

اِنتَظِرُوا الفَرَجَ، وَ لاَ تَیأَسُوا مِن رَوحِ اللهِ، فَإنَّ أحَبَّ الأعمَالِ إلَی اللهِ عزَّوَجلَّ اِنتِظَارُ الفَرَجِ مَادَامَ عَلَیهِ العَبدُ المُؤمِنُ؛

انتظار فرج را پیشه کنید، از الطاف خدا نومید نشودی، که محبوب­ترین اعمال در نزد خداوند متعال انتظار فرج می­باشد، تا هنگامی که بنده­ی مؤمن بر آن مواظبت کند.[5]

2. در حدیث دیگری فرمود:

أَفضَلُ العِبَادَهِ اَلصَّبرُ وَ الصَّمتُ وَ اِنتِظَارُ الفَرَجِ؛

برترین نوع عبادت شکیبایی، سکوت و انتظار فرج می­باشد.[6]

3. پیامبر اکرم صلی­الله­علیه­وآله در این زمینه فرمود:

بِالصَّبرِ یُتَوَقبَعُ الفَرَجُ؛

به وسیله­ی صبر و شکیبایی امید فرج پدید آید.[7]

4. امام رضا علیه­السلام در این رابطه فرمود:

مَا أحسَنَ الصَّبرَ وَ اِنتِظَارَ الفَرَجِ؛

چه نیکوست شکیبایی و انتظار فرج.[8]

5. امیر بیان در این زمینه فرمود:

إنَّ مُحِبَّنَا یَنتَظِرُ الرُّوحَ وَ الفَرَجَ فِی کُلِّ یَومٍ وَ لَیلَهٍ؛

محبّین ما در هر شب و روز گشایش و بشارت را انتظار می­کشند.[9]

در میان امت اسلامی و امت­های پیشین در مورد فرج­های خاص نیز این واژه به وفور به کار رفته است، که به شماری از آنها اشاره می­کنیم:

1. فرج و گشایش اصحاب حضرت نوح علیه­السلام.[10]

2. فرج و گشایش در امر حضر ت ایوب علیه­السلام[11]

3. اجازه­ی دعا برای فرج به حضرت یوسف علیه­السلام[12]

4. فرج و گشایش در مورد اصحاب کهف[13]

5. فرج و رهایی جناب عبدالله پدر رسول خدا از ذبح[14]

و اینک چند نمونه از استعمال واژه­ی فرج در مورد گشایش­های ویژه در امت اسلامی:

1. معتزّ عباسی، امام حسن عسکری علیه­السلام را به حاجب خود «سعید» سپرد که آن حضرت را به سوی کوفه ببرد و در اثنای را هبه شهادت برساند، شیعیان از شنیدن این خبر مضطرب شدند، امام علیه­السلام نوشت:

بَعدَ ثَالِثٍ یَأتِیکُمُ الفَرَجُ؛

پس از سه روز برای شما فرج پدید آید.[15]

روز سوم معتز از خلافت خلع شد.

2. مستعین نیز تصمیم گرفت که آن حضرت را به شهادت برساند، شیعیان مضطرب شدند، -حضرت فرمود: پس از سه روز برای شما فرج حاصل می­شود. روز سوم مستعین از خلافت خلع شد، به واسط برده شده، به قتل رسید.[16]

3. عبدالرحمن بن کثیر مشکلاتش را برای امام صادق علیه­السلام شکایت نمود، حضرت دعایی تعلیم کرد، سه شب بر ان مداومت کرد و فرج حاصل شد.[17]

4. ریان بن صلت دعایی از امام رضا علیه­السلام فراگرفت، در هر مشکلی آن را خواند، خداوند گشایش و فرج عنایت فرمود.[18]

5. شیخ صدوق از استادش نقل کرده که به حضرت بقیه­الله ارواحنافداه متوسل شده، دو رکعت نماز استغاثه به حضرت خوانده، دعای «سلام الله الکامل التّامّ» را در زیر آسمان خوانده، آفتاب طلوع نکرده فرج حاصل شده است.[19]

در میان دعاهای مأثور از پیشوایان معصوم شماری از دعاها به دعای فرج، کلام فرج و کلمات فرج نامیده می­شود، که از آن جمله است:

1. اللّهم أنت ثقتی ...[20]

2. اللّهم احرسنی بعینک التی لا تنام ...[21]

3. دعای : الهی طموح الآمال قد خابت إلاّ لدیک ...[22]

4. دعای: اللهم انی أدرأبک فی نحورهم ...[23]

5. دعای : اللهم إن کانت ذنوبی قد أخلقت وجهی عندک ...[24]

6. دعای: یا من یکفی من کلّ شیء....[25]

7. دعای: اللهم انّی أسألک یا الله ...[26]

8. دعای: لا اله الا الله الحلیم الکریم ...[27]

9. دعای: یا من أظهر الجمیل و ستر القبیح ...[28]

10. دعای: یا نور النور، یا مدبر الامور ...[29]

 

عوامل تأخیر در امر فرج

عشمروبن­­حَمِق می­گوید: هنگامی­که سر مبارک مولای متقیان امیر مؤمنان علیه­السلام در کوفه ضربت خورد، به محضر مقدسشان شرفیاب شدم و عرض کردم: ان شاءالله خطری برای شما نیست، این فقط یک ضربت است، فرمود: نه، به جان خود سوگند من از میان شما خواهم رفت، سپس فرمود:

إلَی السَّبعِینَ بَلاَءٌ؛

تا سال هفتاد بلاها ادامه دارد.

این جمله را سه بار تکرار نمود.

عرض کردم: آیا پس از این بلاها گشایشی هست؟

حال ضعف عارض شد، پرسش خود را تکرار کردم، فرمود:

نَعَم، وَ إنَّ بَعدَ البَلاَءِ رَخَاءٌ " یَمحُواللهُ مَا یَشَاء وَ یُثَبِّتُ وَ عِندَهُ اُمُّ الکِتَابِ "[30]

آری، پس از بلا گشایش هست، لکن خداوند آنچه را بخواهد محو می­کند و آنچه را بخواهد اثبات می­کند و ام­الکتاب در نزد اوست.[31]

ابوحمزه­ی ثمالی گوید: به محضر امام باقر علیه­السلام عرض کردم: علی علیه­السلام می­فرمود: تا سال 70 بلاها ادامه دارد و می­فرمود: پس از 70 گشایش هست، سال 70 گذشت و گشایشی ندیدیم، فرمود:

یَا ثَابِت! إنَّ اللهَ تَعَالَی کَانَ وَقتَ هَذَا الأمرَ فِی السَّبعِینَ، فَلَمَّا قُتِلَ الحُسَینُ علیه­السلام إشتَدَّ غَضَبُ اللهِ عَلَی أهلِ الأرضِ، فَأخَّرَهُ إلَی أربَعِینَ وَ مِائَهِ سَنَهٍ، فَحَدَّثنَاکُم فَأذَعتُمُ الحَدِیثَ، وَ کَشَفتُم قِنَاعَ السِّرِّ، فَأخَّرَهُ اللهُ وَ لَم یَجعَل لَهُ بَعدَ ذَلِکَ عِندَنَا وَقتاً؛

ای ثابت(نام ابوحمزه) خداوند این گشایش را در سال 70 مقرر فرموده بود، چون امام حسین علیه­السلام به شهادت رسید، غضب خدا بر اهل زمین شدت یافت. پس آن را به سال 140 به تأخیر انداخت، ما به شما خبر دادیم، شما آن را شایع کردید و از اسرار پرده برداشتید، خداوند آن را به تأخیر انداخت و دیگر وقتی برای آن در نزد ما قرار نداد.

آنگاه آیه­ی شریفه­ی :" یَمحُو اللهُ مَا یَشَاء وَ یُثبِتُ " را تلاوت فرمود.[32]

ابوحمزه گوید: آن را به امام صادق علیه­السالم عرضه داشتم، فرمود: آری چنین شد.[33]

از امام صادق علیه­السلام روایت شده که فرمود:

کَانَ هَذَا الأمرُ فِیَّ، فَأخَّرَهُ اللهُ، وَ یَفعَلُ بَعدُ فِی ذُرِّیَّتِی مَا یَشاءُ؛

این کار (فرج) قرار بود توسط من انجام شود، ولی خداوند آن را به تأخیر انداخت، پس توسط ذریه­ام آنچه را که بخواهد انجام می­دهد.[34]

پر واضح است که منظور از فرج و گشایش در این حدیث و دو حدیث پیشین، یک گشایش نسبی برای شیعیان می­باشد، نه فرج کلی و جهانی با ظهور موفور السرور حضرت بقیه­الله ارواحنافداه، که در آن هنگام هنوز آن حضرت متولد نشده بود.

براساس روایات فوق مقدّر بود که در سال 70 گشایشی برای شیعه فراهم شود، به سبب فاجعه­ی کربلا و شهادت سالار شهیدان به تأخیر افتاد، مقدر شد که در سال 140 گشایشی فراهم شود، که به سبب عدم رعایت رازداری باز هم به تأخیر افتاد.

این سه حدیث با مسأله­ی «بدا» مربوط می­شود که یکی از اعتقادات قطعی شیعیان می­باشد و لذا شیخ طوسی پس از نقل احادیث یاد شده، به تفصیل در مورد بدا بحث کرده است.[35]

در مورد زمان فرج ممکن است بدا حاصل شود و به تأخیر بیفتد، لکن در اصل فرج هرگز بدا حاصل نمی­شود، زیرا که آن از میعاد است و خداوند هرگز در وعده­اش خلف نمی­کند.

رسول اکرم صلی­الله­علیه ­وآله در روز غدیر خم به تفصیل از حضرت بقیه­الله ارواحنافداه سخن گفته در پایان فرمود:

مَعَاشِرَ النَّاسِ أبشِرُوا بِالفَرَجِ، فَإنَّ وَعدَ اللهِ لاَ یُخلَفُ، وَ قَضَاءُهُ لاَ یُرَدُّ،

ای مردمان با فرج بر شما بشارت باد، که وعده­ی خداوند هرگز تخلّف نمی­پذیرد و فرمان او هرگز ردّ نمی­شود.[36]

 

فضیلت انتظار فرج

احادیث فراوان از پیشوایان معصوم علیه­السلام در فضیلت انتظار و تأکید بر انتظار فرج رسیده، که به شماری از آنها اشاره می­کنیم:

1. پیامبر اکرم صلی­الله­علیه­وآله فرمود:

أفضَلُ أعمَالِ اُمَّتِی إنتِشارُ فَرَجِ اللهِ؛

برترین عمل امت من انتظار فرج از خدا می­باشد.[37]

2. امام حسن عسکری علیه­السلام به شیخ صدوق نوشت:

عَلَیکَ بِالصَّبرِ وَ إنتِظَارِ الفَرَجِ، قَالَ النَبِیُّ صلی­الله­علیه­وآله:

أفضَلُ أعمَالِ اُمَّتِی إنتِشارُ فَرَجِ اللهِ؛

بر تو باد شکیبایی و انتظار فرج، که پیامبر اکرم فرمود:

برترین اعمال امت من انتظار فرج می­باشد.[38]

3. از مولای متقیان پرسیدند: کدامین عمل پیش خداوند محبوب­تر است؟

فرمود: انتظار فرج[39]

4. فخر ساجدان و زینت عابدان به ابوخالد کابلی فرمود:

إنَّ أهلَ زَمَانِ غِیبَتِهِ القَائِلِینَ بِإمَامَتِهِ وَ المُنتَظِرِینَ لِظُهُورِهِ، أفضَلُ أهلِ کُلِّ زَمَانٍ؛

اهل زمان غیبت آن حضرت که قائل به امامت او و منتظر ظهور او باشند، از اهل هر زمانی برتر هستند.

و در پایان فرمود:

إنتِظَارُ الفَرَجِ مِن أعظَمِ الفَرَجِ؛

انتظاز فرج از بالاترین فرج­ها می­باشد.[40]

5. امام جواد علیه­السلام فرمود:

أفضَلُ أعمَالِ شِیعَتِنَا إنتِظَارُ الفَرَجِ ؛

برترین عمل شیعیان ما انتظار فرج می­باشد.[41]

6. امیر بیان در حدیث أربعمائه فرمود:

أفضَلُ أعمَالِ المَرءِ إنتِظَارُ الفَرَجِ مِنَ اللهِ؛

برترین عمل انسان انتظار فرج از خداوند است.[42]

7. و در فراز دیگری فرمود:

اَلآخِذُ بِأمرِنَا مَعَنَا غَداً فِی حَظِیرَهِ القُدسِ، وَ المُنتَظِرُ لِأمرِنَا کَالمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِی سَبیلِ اللهِ؛

متمسک به امر ما در بهشت برین با ماست و منتظر امر ما همانند کسی است که در راه خدا به خونش آغشته شده باشد.[43]

8. امام صادق علیه­السلام در این زمینه فرود:

مَن مَات مِنکُم عَلَی هَذَا الاَمرِ مُنتَظِراً کَمَن کَانَ فِی فُسطَاطِ القَائِمِ علیه­السلام

کسی که از شما بر ولایت ما و در انتظار امر ما بمیرد، همانند کسی است که در چادر فرماندهی قائم علیه­السلام باشد.[44]

9. در حدیث دیگری فرمود:

اَلقَائِلُ مِنکُم: إن أدرَکتُ القَائِمَ مِن آلِ مُحَمَّدٍ نَصَرتُهُ، کَالمُقَارِعِ مَعَهُ بِسَیفِهِ، وَ الشَّهِیدُ مَعَهُ لَهُ شَهَادَتَانِ؛

کسی که از شما بگوید: اگر قائم آل محمد صلی­الله­علیه­وآله درک کنم او را یاری می­کنم، همانند کسی است که در رکاب او شمشیر بزند. و اگر شهید شود پاداش دو شهید دارد.[45]

10. در حدیث دیگری فرمود:

إنَّ المَیِّتَ مِنکُم عَلَی هَذَا الأمرِ، بِمَنزِلَهِ الضَّارِبِ بِسَیفِهِ فِی سَبِیلِ اللهِ؛

کسی­که از شما بر این امر (اعتقاد به ولایت و انتظار فرج) بمیرد، همانند کسی است که در راه خدا شمشیر بزند.[46]

از بررسی احادیث یاد شده به روشنی معلوم می­شود که انتظار فرج یک ادعا نیست، بلکه یک اعتقاد راسخ و عمل مهمّی است که آثار آن در همه­ی اعمال و رفتار و گفتار انسان ظاهر می­شود و لذا یک چنین فضیلت و پاداش فراوان دارد.

 

برای تحقیق بیشتر:

1. بحار الانوار، تألیف علامه­ی مجلسی، ج 52.

2. المحاسن، تألیف برقی، ج اول.

3. انتظار فرج، تألیف سیدمحمد بنی­هاشمی

 

پی نوشت :

[1] - ابن فارس، معجم مقاییس اللّغه، ج4، ص 498.

[2] - خلیل، ترتیب العین، ص 620.

[3] - رازی، مختار الصّحاح، ص 495.

[4] - طریحی، مجمع البحرین، ج2، ص 322.

[5] - شیخ صدوق، الخصال، ج2، ص 616.

[6] - ابن شعبه، تحف العقول، ص 142.

[7] - مجلسی، بحارالانوار، ج71، ص 69.

[8] - همان، ج12، ص 379.

[9] - همان، ج 68، ص 38.

[10] - همان، ج11، ص 326.

[11] - همان، ج 44، ص 275.

[12] - همان، ج 12، ص 231.

[13] - همان، ج14، ص 425.

[14] - همان، ج 15، ص 83.

[15] - شیخ طوسی، الغیبه، ص 208، ح 177.

[16] - سید ابن طاووس، مهج الدّعوات، ص 491.

[17] - همو، فلاح السائل، ص 257.

[18] - این باقی، اختیار المصباح الکبیر، ج 2، ص 510.

[19] - مجلسی، بحارالانوار، ج 94، ص 31.

[20] - ابن باقی، همان.

[21] - مجلسی، بحارالانوار، ج 94، ص 316.

[22] - همان، ج 87، ص 280؛ کفعمی، المصباح، ص 53.

[23] - طبرسی، الاحتجاج، ج 1، ص 270.

[24] طبرسی، مجمع­البیان، ج 5، ص 360.

[25] - مجلسی، بحارالانوار، ج 95، ص 208.

[26] - سید ابن طاووس، مهج الدّعوات، ص 198.

[27] - شیخ طوسی، الأمالی، ص 622، ح 1284

[28] - طبری، دلائل الإمامه، ص 522، ح 525.

[29] - کفعمی، المصباح، ص 305.

[30] - سوره­ی رعد، آیه­ی 39.

[31] - قطب راوندی، الخرائج و الجرائج، ج 1، ص 178، ح 11.

[32] -شیخ طوسی، الغیبه، ص 428، ح 417.

[33] - همان.

[34] - همان، ص 429، ح 418.

[35] - همان، ص 429-432؛ مجلسی، بحارالانوار، ج4، ص 114-134.

[36] - شیخ طوسی، الأمالی، ص 352، ح 726.

[37] - شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج2، ص 36، ب 31، ح 87.

[38] - ابن شهر آشوب، تلمناقب، ج 4، ص 459.

[39] - مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 122.

[40] - طبرسی، الاحتجاج، ج2، ص 318.

[41] - شیخ صدوق، کمال­الدین، ج 2، ص 377.

[42] - همو، الخصال، ج2، ص 621.

[43] - مجلسی، بحارالانوار، ج52، ص 123.

[44] - برقی، المحاسن، ج1، ص 277، ح 544.

[45] - همان، ص 278، ح 545.

[46] - همان، ح 547.

به نقل از :

 http://entezar.ahlolbait.com/book/%D8%AF%D8%B1%D8%B3-%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%AC

وقایع و اعمال ماه ذی الحجة الحرام

وقایع و اعمال ماه ذی الحجة الحرام حوزه/ ماه ذی الحجه در کلام حضرات معصومین علیهم السلام از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و اعمال خاصی برای آن بیان فرموده اند.

سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، وقایع و اعمال ماه ذى الحجّة الحرام‏ را از کتاب «وقایع الایام» و مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی (ره) منتشر می کند.

ماه ذی الحجه از ماه‏ هاى شریف است و چون این ماه داخل مى ‏شد، صلحاى صحابه و تابعین، اهتمام عظیم در عبادت مى ‏کردند. دهه اوّل آن، ایامش «ایام معلومات» و در نهایتِ فضیلت و برکت است و از رسول خدا صلى الله علیه و آله روایت شده که «عمل خیر و عبادت در هیچ ایامى نزد حق تعالى محبوب ‏تر از این دهه نیست».

دهه اول این ماه " ایام معلومات" نام دارد که در قرآن کریم ازآن یاد شده است و برای این دهه اعمالی ذکر شده است:

* روزه گرفتن 9 روز اول این دهه که ثواب روزه تمام عمر را دارد.

* در تمام شبهای این دهه، ما بین نماز مغرب و عشاء دو رکعت نماز خوانده شود که در هر رکعت بعد از حمد وتوحیدیک بار آیه " وَ واعَدنا مُوسی ثَلاثینَ لَیلَةً وَ اَتمَمناها بِعَشرٍ فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ اَربَعینَ لَیلَةً وَ قالَ مُوسی لأَخیهِ هارونَ اخلُفنی فی قَومی وَ اَصلِح وَ لا تَتَّبِع سَبیلَ المُفسدِین."

کسی که این نماز را بخواند با ثواب حاجیان شریک می شود.

*از روز اول تا عصر روزعرفه بعد از نماز صبح و پیش از مغرب دعایی که از امام صادق علیه السلام روایت شده، خوانده شود.

" اللهم هذه الایام التی فضلتها علی الایام...

*در هر روز از دهه پنج دعایی را که حضرت جبرئیل از جانب خدای تعالی برای حضرت عیسی علیه السلام هدیه آورده، خوانده شود.

" اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له..."

5- در هر روز از این دهه تهلیلاتی را که از حضرت علی علیه السلام روایت شده را بخواند.

" لا اله الا الله عدد اللیالی و الدهور...

*اعمال روز اول

1- روزه که ثواب روزه هشتاد ماه را دارد.

2- خواندن نماز حضرت فاطمه علیها السلام توصیه شده است که دو نماز دو رکعتی است و در هر رکعت بعد از حمد پنجاه مرتبه توحید خوانده شود. و بعد از سلام تسبیحات آن حضرت گفته شود و بعد دعای ذیل خوانده شود:

" سبحان ذی العزّ الشامِخِ المُنیف، سبحانَ ذِی الجَلالِ الباذِخِ العظیم، سبحانَ ذی المُلکِ الفاخِرِ القدیم، سُبحانَ مَن یری اَثَرَ النَملَةِ فی الصَّفا ، سُبحانَ مَن یری وَقعَ الطَّیرِ فی الهَواءِ، سُبحانَ مَن هُوَ هکَذا وَلا هکذا غیره."

3- پیش از زوال دو رکعت نماز، در هر رکعت حمد یک مرتبه، و هر یک از توحید، آیة الکرسی و قدر ده مرتبه خوانده شود.

4- هر کس از ظلم ظالمی می ترسد در این روز بگوید:

" حَسبی حَسبی حَسبی مِن سُوالی عِلمُکَ بِحالی."  تا خدای متعال او را از شر ظالم کفایت کند.

*روز هشتم

روز ترویه است و روزه اش فضیلت دارد و روایت شده که کفاره شصت سال است.

*شب نهم

این شب از لیالی متبرک وشب مناجات با قاضی الحاجات است و توبه در آن شب مقبول و دعا در آن مستجاب است . کسی که آن شب را به عبادت به سر آورد، اجر صد و هفتاد سال عبادت را دارد. برای این شب اعمالی ذکر شده است:

* روایت شده که دعای ذیل خوانده شود که هر کس آن را در شب عرفه یا در شبهای جمعه بخواند، خداوند او را بیامرزد.

اللهم یا شاهد کل نجوی...

* هزار مرتبه تسبیحات زیر گفته شود.

" سُبحانَ الذَی فی السماءِ عرشُهُ، سُبحانَ الذَی فی الارضِ حُکمُهُ، سُبحانَ الذی فی القُبُور قَضاؤُهُ، سبحان الذی فی البَحرِسَبیلُهُ، سبحان الذی فی النارسُلطانُهُ، سبحان الذی فی الجَنَّةِ رَحمَتُهُ، سبحان الذی فی القِیامَةِ عَدلُهُ، سبحان الذی رَفَعَ السَّماءَ، سبحان الذی بَسَطَ الاَرضَ ، سبحان الذی لا مَلجَاَ وَ لا مَنجا مِنهُ اِلاّ الیه."

 * زیارت امام حسین علیه السلام.

*روز نهم (روزعرفه)

روزعرفه از اعیاد عظیمه است اگر چه به اسم عید نامیده نشده است. آن روز، روزی است که خداوند بندگان خویش را به عبادت و طاعت خود فراخوانده و جود و احسان خود را برای ایشان گسترانیده و شیطان در این روز خوار و حقیرتر از دیگر اوقات خواهد بود.

روایت شده که در روزعرفه ای امام سجاد علیه السلام صدای سائلی را شنید که از مردم کمک می خواست. امام به او فرمود: وای بر تو آیا در چنین روزی از غیر خدا سوال می کنی؟ حال آن که در این روز فضل خدا حتی شامل بچه های به دنیا نیامده نیز می شود.   

*اعمال این روز

* غسل

* زیارت امام حسین علیه السلام که برابر هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد می باشد. اگر کسی توفیق یابد که در این روز به حرم امام تشرف پیدا نماید ثوابش کمتر از کسی که در عرفات باشد نیست.

* بعد از نماز عصر پیش از خواندن دعای روز عرفه، در زیر آسمان دو رکعت نماز به جای آورده و نزد خداوند به گناهان خود اعتراف نماید. دررکعت اول بعد از حمد، توحید و در رکعت دوم بعد از حمد سوره کافرون بخواند.

* روزه این روز برای کسی که ضعف پیدا نکند و روزه اش مانع از انجام اعمال نشود مستحب است.

 * خواندن دعا "ام داود" که در اعمال نیمه رجب ذکر گردیده است.

* تسبیح زیر گفته شود که ثواب آن قابل شمارش نیست.

سبحان الله قبل کل احد و سبحان الله بعد کل احد...

* خواندن زیارت جامعه کبیره نیز در این روز سفارش شده است.

*شب دهم

از لیالی متبرکه است و از آن چهار شبی است که احیاء آنها مستحب است و درهای آسمان در این شب باز است و زیارت امام حسین علیه السلام در این شب، سفت است. و دعای "یا دائم الفضل علی البریة، یا باسط الیدین بالعطیة، یا صاحب المواهب السنیة صلی علی محمد و اله خیر الوری سجیة و اغفرلنا یا ذاالعلی فی هذه العشیة"، در این شب خوانده شود.

*روز دهم( عید قربان)

*غسل در این روز که سنت موکد است.

* نماز عید قربان.

* خواندن دعای چهل و هشتم از صحیفه سجادیه که اول آن اللهم هذا یوم مبارک است. و نیز خواندن دعای چهل و ششم که با عبارت یا من یرحم من لا یرحمهُ العباد آغاز می شود.

* دعای ندبه خوانده شود.

 * قربانی کردن.

* تکرار تکبیرات زیر بعد از نمازها.

الله اکبر الله اکبر و لااله الا الله والله اکبر الله اکبر ولله الحمدالله اکبرعلی ما هدانا الله اکبر علی ما رزقنا من بهیمةِ الانعام و الحمدُالله علی ما ابلانا.

*روز هجدهم( عیدغدیر)

* غسل

* روزه که کفاره شصت سال گناه است.

* زیارت حضرت علی علیه السلام .

* دو رکعت نماز خوانده شود و پس از آن به سجده رفته و صد مرتبه شکر خدا گفته شود، سپس سر از سجده برداشته و دعای زیر خوانده شود:

"اللهم انی اسئلک بانّ لک الحمد وحدَکَ لا شریک لک... و در انتهای دعا سر به سجده نهاده و صدمرتبه الحمدلله و صدمرتبه شکراًلله گفته شود.

هر کس این عمل را انجام دهد ثواب کسی را دارد که در روز عید غدیر نزد پیامبر اکرم حاضر شده و با آن حضرت بیعت کرده باشد.

* پیش از زوال دو رکعت نماز به جا آورد و در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید و آیة الکرسی و سوره قدر را ده مرتبه بخواند.

* دعای ندبه خوانده شود.

* مومنین در هنگام ملاقات یکدیگر بگویند:

" الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایة امیرالمومنین و الائمة علیهم السلام .

 * ایجاد عقد اخوت

*روز بیست و چهارم ( مباهله)

برای روز مباهله اعمالی توصیه شده است:

* غسل

* روزه

* روز آخر

ماه ذیحجه آخرین ماه سال قمری است که برای روز آخر آن عملی سفارش شده است. که دو رکعت نماز، در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره توحید و آیة الکرسی هر یک ده مرتبه خوانده شود و بعد از نماز بگوید: " اللهمَّ ما عملت فی هذه السنة من عمل نَهَیتَنی عَنهُ و لَم تَرضَهُ وَ نَسیتُهُ وَ لَم تَنسَهُ وَ دَعَوتَنی الی التَّوبَةِ بَعدَ اجتِرائی عَلیکَ اللهمَّ فَانّی اَستَغفِرُکَ مِنهُ فَاغفِرلی وَ ما عَمِلتُ مِن عَمَلٍ یقَرِّبُنی اِلیکَ فَاقبَلهُ مِنّی وَ لا تَقطَع رَجائی مِنکَ یا کریم."

وقتی فرد این دعا را خواند شیطان گوید: وای بر من هر چه در حق این فرد، در این سال سختی کشیدم، همه را با این دعا خراب کرد، و شهادت می دهد که او سال گذشته را به خیر ختم نمود.

مختصرى از زندگانى امام حسن مجتبی(علیه السلام)

امام حسن (ع) از بذل جان خود دریغ نداشت، و امام حسین (ع) در راه خدا جانبازتر از حسن نبود. چیزى که هست، حسن، جان خود رادر یک جهاد خاموش و آرام فدا کرد و چون وقت شکستن سکوت رسید، شهادت کربلا واقع شد؛ شهادتى که پیش از آنکه حسینى باشد. حسنى بود!

شناخت مختصرى از زندگانى امام حسن(ع)

پیشواى دوم جهان تشیع که نخستین میوه پیوند فرخنده على (ع) با دختر گرامى پیامبر اسلام (ص) بود، در نیمه ماه رمضان سال سوم هجرت در شهر مدینه دیده به جهان گشود.(۱)

 

حسن بن على (ع) از دوران جد بزرگوارش چند سال بیشتر درک نکرد زیرا او تقریباً هفت سال بیش نداشت که پیامبر اسلام بدرود زندگى گفت.

 

پس از درگذشت پیامبر (ص) تقریبا سى سال در کنار پدرش امیر مومنان (ع) قرار داشت و پس از شهادت على (ع) (در سال ۴۰ هجرى) به مدت ۱۰ سال امامت امت را به عهده داشت و در سال ۵۰ هجرى با توطئه معاویه بر اثر مسمومیت در سن ۴۸ سالگى به درجه شهادت رسید.

 

فریادرس محرومان

در آیین اسلام، ثروتمندان، مسئولیت سنگینى در برابر مستمندان و تهیدستان اجتماع به عهده دارند و به حکم پیوندهاى عمیق معنوى و رشته‏ هاى برادرى دینى که در میان مسلمانان بر قرار است، باید همواره در تأمین نیازمندیهاى محرومان اجتماع کوشا باشند. پیامبر اسلام (ص) و پیشوایان دینى ما، نه تنها سفارشهاى مؤکدى در این زمینه نموده‏ اند، بلکه هر کدام در عصر خود، نمونه برجسته‏ اى از انساندوستى و ضعیف نوازى به شمار می رفتند.

 

پیشواى دوم، نه تنها از نظر علم، تقوى، زهد و عبادت، مقامى برگزیده و ممتاز داشت، بلکه از لحاظ بذل و بخشش و دستگیرى از بیچارگان و درماندگان نیز در عصر خود زبانزد خاص و عام بود. وجود گرامى آن حضرت آرام بخش دلهاى دردمند، پناهگاه مستمندان و تهیدستان، و نقطه امید درماندگان بود. هیچ فقیرى از در خانه آن حضرت دست خالى برنمى گشت. هیچ آزرده دلى شرح پریشانى خود را نزد آن بزرگوار بازگو نمی ‏کرد، جز آنکه مرهمى بر دل آزرده او نهاده می ‏شد. گاه پیش از آنکه مستمندى اظهار احتیاج کند و عرق شرم بریزد، احتیاج او را برطرف می ‏ساخت و اجازه نمی ‏داد رنج و مذلت سؤال را بر خود هموار سازد!

 

«سیوطى» در تاریخ خود می ‏نویسد: «حسن بن على» داراى امتیازات اخلاقى و فضائل انسانى فراوان بود، او شخصیتى بزرگوار، بردبار، باوقار، متین، سخى و بخشنده، و مورد ستایش مردم بود.(۲)

 

نکته آموزنده

امام مجتبى (ع) گاهى مبالغ توجهى پول را، یکجا به مستمندان می ‏بخشید، به طورى که مایه شگفت واقع می ‏شد. نکته یک چنین بخشش چشمگیر این است که حضرت مجتبى (ع) با این کار براى همیشه شخص فقیر را بى نیاز می ‏ساخت و او می ‏توانست با این مبلغ، تمام احتیاجات خود را برطرف نموده و زندگى آبرومندانه ‏اى تشکیل بدهد و احیاناً سرمایه ‏اى براى خود تهیه نماید. امام روا نمی ‏دید مبلغ ناچیزى که خرج یک روز فقیر را بسختى تأمین می ‏کند، به وى داده شود و در نتیجه او ناگزیر گردد براى تامین روزى بخور و نمیرى، هر روز دست احتیاج به سوى این و آن دراز کند.

 

خاندان علم و فضیلت

روزى عثمان در کنار مسجد نشسته بود. مرد فقیرى از او کمک مالى خواست. عثمان پنج درهم به وى داد. مرد فقیر گفت: مرا نزد کسى راهنمایى کن که کمک بیشترى به من بکند. عثمان به طرف حضرت مجتبى و حسین بن على (ع) و عبدالله جعفر، که در گوشه ‏اى از مسجد نشسته بودند، اشاره کرد و گفت: نزد این چند نفر جوان که در آنجا نشسته ‏اند برو و از آنها کمک بخواه.

 

وى پیش آنها رفت و اظهار مطلب کرد. حضرت مجتبى (ع) فرمود: از دیگران کمک مالى خواستن، تنها در سه مورد رواست: دیه‏ اى (خونبها) به گردن انسان باشد و از پرداخت آن بکلى عاجز گردد، یا بدهى کمر شکن داشته باشد و از عهده پرداخت آن برنیاید، و یا فقیر و درمانده گردد و دستش به جایى نرسد. آیا کدام یک از اینها براى تو پیش آمده است؟ (۳)

 

گفت: اتفاقاً گرفتارى من یکى از همین سه چیز است. حضرت مجتبى (ع) پنجاه دینار به وى داد. به پیروى از آن حضرت، حسین بن على (ع) چهل و نه دینار و عبدالله بن جعفر چهل وهشت دینار به وى دادند.

 

فقیر موقع بازگشت، از کنار عثمان گذشت. عثمان گفت: چه کردى؟ جواب داد: از تو پول خواستم تو هم دادى، ولى هیچ نپرسیدى پول را براى چه منظورى می ‏خواهم؟ اما وقتى پیش آن سه نفر رفتم یکى از آنها (حسن بن على) در مورد مصرف پول از من سوال کرد و من جواب دادم و آنگاه هر کدام این مقدار به من عطا کردند.

 

عثمان گفت: این خاندان، کانون علم و حکمت و سرچشمه نیکى و فضیلتند، نظیر آنها را کى توان یافت؟(۴)

 

بخشش بى نظیر

حسن بن على (ع) تمامى توان خویش را در راه انجام امور نیک و خداپسندانه، به کار می ‏گرفت و اموال فراوانى در راه خدا می ‏بخشید. مورخان و دانشمندان در شرح زندگانى پرافتخار آن حضرت، بخشش بى سابقه و انفاق بسیار بزرگ و بى نظیر ثبت کرده ‏اند که در تاریخچه زندگانى هیچ کدام از بزرگان به چشم نمی ‏خورد و نشانه دیگرى از عظمت نفس و بی اعتنایى آن حضرت به مظاهر فریبنده دنیا است. نوشته ‏اند:

 

«حضرت مجتبى (ع) در طول عمر خود دو بار تمام اموال و دارایى خود را در راه خدا خرج کرد و سه بار ثروت خود را به دو نیم تقسیم کرده و نصف آن را براى خود نگهداشت و نصف دیگر را در راه خدا بخشید.» (۵)

 

۱ - مبارزات حسن بن على (ع) پیش از دوران امامت

 

امام حسن (ع)، به شهادت تاریخ، فردى سخت شجاع و با شهامت بود و هرگز ترس و بیم در وجود او راه نداشت. او در راه پیشرفت اسلام از هیچ گونه جانبازى دریغ نمى‏ورزید و همواره آماده مجاهدت در راه خدا بود.

 

در جنگ جمل‏

امام مجتبى (ع) در جنگ جمل، در رکاب پدر خود امیر مومنان (ع) در خط مقدم جبهه می ‏جنگید و از یاران دلاور و شجاع على (ع) سبقت می ‏گرفت و بر قلب سپاه دشمن حملات سختى می ‏کرد.(۶)

 

در جنگ صفین

آن بزرگوار جنگ صفین نیز، در بسیج عمومى نیروها و گسیل داشتن ارتش امیر مومنان (ع) براى جنگ با سپاه معاویه، نقش مهمى به عهده داشت.(۷)

 

۲ - مناظرات کوبنده امام مجتبى (ع) با بنى امیه

امام حسن مجتبى(ع) هرگز در بیان حق و دفاع از حریم اسلام نرمش نشان نمی ‏داد. او علناً از اعمال ضد اسلامى معاویه انتقاد می ‏کرد و سوابق زشت و ننگین معاویه و دودمان بنى امیه را بى پروا فاش می ‏ساخت.

 

مناظرات و احتجاج هاى مهیج و کوبنده حضرت مجتبى (ع) با معاویه و مزدوران و طرفداران او نظیر: عمرو عاص، عتبه بن ابى سفیان، ولید بن عقبه، مغیره بن شعبه، و مروان حکم، شاهد این معنا است.(۸)

 

حضرت مجتبى (ع) حتى پس از انعقاد پیمان صلح که قدرت معاویه افزایش یافت و موقعیتش بیش از پیش تثبیت شد، بعد از ورود معاویه، به کوفه، برفراز منبر نشست و انگیزه ‏هاى صلح خود و امتیازات خاندان على را بیان نمود و آنگاه در حضور هر دو گروه با اشاره به نقاط ضعف معاویه با شدت و صراحت از روش او انتقاد کرد.(۹)

 

۳ - قانون صلح در اسلام

باید توجه داشت که در آیین اسلام قانون واحدى بنام جنگ و جهاد وجود ندارد، بلکه همانطور که اسلام در شرائط خاصى دستور می دهد مسلمانان با دشمن بجنگند، همچنین دستور داده است که اگر نبرد براى پیشبرد هدف مؤثر نباشد، از در صلح وارد شوند. ما در تاریخ حیات پیامبر اسلام (ص) این هر دو صحنه را مشاهده می ‏کنیم: پیامبر اسلام که در بدر، احد، احزاب، و حنین دست به نبرد زد، در شرائط دیگرى که پیروزى را غیر ممکن می ‏دید، ناگزیر با دشمنان اسلام قرار داد صلح بست و موقتاً از دست زدن به جنگ و اقدام حاد خوددارى نمود تا در پرتو آن پیشرفت اسلام تضمین گردد.

 

بنابراین، همانگونه که پیامبر اسلام (ص) بر اساس مصالح عالیترى که احیانا آن روز براى عده‏ اى قابل درک نبود، موقتاً با دشمن کنار آمد، حضرت مجتبى (ع) نیز، که از جانب رهبر و پیشواى دینى بود و به تمام جهات و جوانب قضیه بهتر از هر کس دیگر آگاهى داشت، با دور اندیشى خاصى صلاح جامعه اسلامى را در عدم ادامه جنگ تشخیص داد.

 

اجمالاً باید گفت: حضرت مجتبى (ع) در واقع صلح نکرد، بلکه صلح بر او تحمیل شد. یعنى، اوضاع و شرائط نامساعد و عوامل مختلف دست به دست هم داده وضعى به وجود آورد که صلح به عنوان یک مسئله ضرورى بر امام تحمیل گردید و حضرت جز پذیرفتن صلح چاره ‏اى ندید، به گونه‏ اى که هر کس دیگر به جاى حضرت بود و در شرائط او قرار می ‏گرفت، چاره ‏اى جز قبول صلح نمی ‏داشت؛ زیرا هم اوضاع و شرائط خارجى کشور اسلامى، و هم وضع داخلى عراق و اردوى حضرت، هیچ کدام مقتضى ادامه جنگ نبود. ذیلاً این موضوعات را جداگانه مورد بررسى قرار می دهیم:

 

از نظر سیاست خارجى

از نظر سیاست خارجى آن روز، جنگ داخلى مسلمانان به سود جهان اسلام نبود؛ زیرا امپراتورى روم شرقى که ضربت هاى سختى از اسلام خورده بود، همواره مترصد فرصت مناسبى بود تا ضربت موثر و تلافى جویانه ‏اى بر پیکر اسلام وارد کند و خود را از نفوذ اسلام آسوده سازد.

 

وقتى که گزارش صف آرایى سپاه امام حسن (ع) و معاویه در برابر یکدیگر، به سران روم شرقى رسید، زمامداران روم فکر کردند که بهترین فرصت ممکن براى تحقق بخشیدن به هدفهاى خود را به دست آورده ‏اند، لذا با سپاهى عظیم عازم حمله به کشور اسلامى شدند تا انتقام خود را از مسلمانان بگیرند. آیا در چنین شرائطى، شخصى مثل امام حسن (ع) که رسالت حفظ اساس اسلامى را به عهده داشت، جز این راهى داشت که با قبول صلح، این خطر بزرگ را از جهان اسلام دفع کند، ولو آنکه به قیمت فشار روحى و سرزنش هاى دوستان کوته بین تمام شود؟

 

امام باقر (ع) به شخصى که بر صلح امام حسن (ع) خرده می ‏گرفت، فرمود: اگر امام حسن این کار را نمی ‏کرد خطر بزرگى به دنبال داشت. (۱۰)

 

از نظر سیاست داخلى

شک نیست که هر زمامدار و فرماندهى اگر بخواهد در میدان جنگ بر دشمن پیروز گردد، باید از جبهه داخلى نیرومند و متشکل و هماهنگى برخوردار باشد و بدون داشتن چنین نیرویى، شرکت در جنگ مسلحانه نتیجه ‏اى جز شکست ذلتبار نخواهد داشت.

 

در بررسى علل صلح امام مجتبى (ع) از نظر سیاست داخلى، مهمترین موضوعى که به چشم می ‏خورد، فقدان جبهه نیرومند و متشکل داخلى است، زیرا مردم عراق و مخصوصاً مردم کوفه، در عصر حضرت مجتبى (ع) نه آمادگى روحى براى نبرد داشتند و نه تشکیل و هماهنگى و اتحاد.

 

سندى گویا

شاید هیچ سندى در ترسیم دور نماى جامعه متشتت و پراکنده آن روز عراق و نشان دادن سستى عراقیان در کار جنگ، گویاتر و رساتر از گفتار خود آن حضرت نباشد. حضرت مجتبى (ع) در «مدائن» یعنى آخرین نقطه‏ اى که سپاه امام تا آنجا پیشروى کرد، سخنرانى جامع و مهیجى ایراد نمود و طى آن چنین فرمود:

 

هیچ شک و تردیدى ما را از مقابله با اهل شام باز نمی دارد. ما در گذشته به نیروى استقامت و تفاهم داخلى شما، با اهل شام می ‏جنگیدیم، ولى امروز بر اثر کینه‏ ها اتحاد و تفاهم از میان شما رخت بر بسته، استقامت خود را از دست داده و زبان به شکوه گشوده ‏اید.

 

وقتى که به جنگ صفین روانه می ‏شدید دین خود را بر منافع دنیا مقدم می ‏داشتید، ولى امروز منافع خود را بر دین خود مقدم می ‏دارید. ما همان گونه هستیم که در گذشته بودیم، ولى شما نسبت به ما آن گونه که بودید وفادار نیستید.

 

عده ‏اى از شما، کسان و بستگان خود را در جنگ صفین، و عده‏ اى دیگر کسان خود را در نهروان از دست داده اند. گروه اول، بر کشتگان خود اشک می ‏ریزند؛ و گروه دوم، خونبهاى کشتگان خود را می ‏خواهند؛ و بقیه نیز از پیروى ما سرپیچى می ‏کنند!

 

معاویه پیشنهادى به ما کرده است که دور از انصاف، و بر خلاف هدف بلند و عزت ما است. اینک اگر آماده کشته شدن در راه خدا هستید، بگویید تا با او در مبارزه برخیزم و با شمشیر پاسخ او را بدهیم و اگر طالب زندگى و عافیت هستید، اعلام کنید تا پیشنهاد او را بپذیرم و رضایت شما را تأمین کنیم.

 

سخن امام که به اینجا رسید، مردم از هر طرف فریاد زدند: «البقیة، البقیة»: ما زندگى می ‏خواهیم، ما می خواهیم زنده بمانیم! (۱۱)

 

آیا با اتکا به چنین سپاه فاقد روحیه رزمندگى، چگونه ممکن بود امام (ع) با دشمن نیرومندى مثل معاویه وارد جنگ شود؟ آیا با چنین سپاهى، که از عناصر متضادى تشکیل شده بود و با کوچکترین غفلت احتمال می ‏رفت خود خطرزا باشد، هرگز امید پیروزى می ‏رفت؟

 

بنابراین، کار امام حسن (ع) با «قیام» و اعلان جنگ و تهیه لشکر آغاز شد و سپس با درک عمیق اوضاع و شرائط جامعه اسلامى و رعایت مصالح روز، منجر به صلح مشروط گردید.

 

گفتار امام پیرامون انگیزه‏ هاى صلح

امام مجتبى (ع) در پاسخ شخصى که به صلح آن حضرت اعتراض کرد، انگشت روى این حقایق تلخ گذاشته و عوامل و موجبات اقدام خود را چنین بیان نمود:

 

من به این علت حکومت و زمامدارى را به معاویه واگذار کردم که اعوان و یارانى براى جنگ با وى نداشتم. اگر یارانى داشتم شبانه روز با او می ‏جنگیدم تا کار یکسره شود. من کوفیان را خوب می ‏شناسم و بارها آنها را امتحان کرده ‏ام. آنها مردمان فاسدى هستند که اصلاح نخواهند شد، نه وفا دارند، نه به تعهدات و پیمان هاى خود پایبندند و نه دو نفر با هم موافقند. بر حسب ظاهر به ما اظهار اطاعت و علاقه می ‏کنند، ولى عملاً با دشمنان ما همراهند.(۱۲)

 

آنگاه امام افزود:

 

اگر یارانى داشتم که در جنگ با دشمنان خدا با من همکارى می ‏کردند، هرگز خلافت را به معاویه واگذار نمی ‏کردم، زیرا خلافت بر بنى امیه حرام است....(۱۳)

 

پس از تقبّل ظاهری تمام مفاد قرارداد از سوی معاویه و انعقاد پیمان صلح، طرفین همراه قواى خود وارد کوفه شدند و در مسجد بزرگ این شهر گرد آمدند. مردم انتظار داشتند مواد پیمان طى سخنرانی هایى از ناحیه رهبران دو طرف، در حضور مردم، تأیید شود تا جاى هیچ گونه شک و تردیدى در اجراى آن باقى نماند.

 

این انتظار بیجا نبود، ایراد سخنرانى جز در برنامه صلح بود، لذا معاویه بر فراز منبر نشست و خطبه‏ اى خواند؛ ولى نه تنها در مورد پایبندى به شرائط صلح تاکیدى نکرد، بلکه با طعنه و همراه با تحقیر چنین گفت:

 

«من به خاطر این با شما نجنگیدم که نماز و حج به جا آورید و زکات بپردازید! چون می ‏دانم که اینها را انجام می ‏دهید، بلکه براى این با شما جنگیدم که شما را مطیع خود ساخته و بر شما حکومت کنم».

 

آنگاه گفت: «آگاه باشید که هر شرط و پیمانى که با حسن بن على بسته ام زیر پاهاى من است، و هیچ گونه ارزشى ندارد.»

 

بدین ترتیب، معاویه تمام تعهدات خود را زیر پا گذاشت و پیمان صلح را آشکارا نقض کرد.

 

معاویه به دنبال اعلام این سیاست، نه تنها تعدیلى در روش خود به عمل نیاورد بلکه بیش از پیش بر شدت عمل و جنایت خود افزود.

 

او بدعت اهانت به ساحت مقّدس امیر مؤمنان (ع) را بیش از گذشته رواج داد، عرصه زندگى را بر شیعیان و یاران بزرگ و وفادار حضرت على (ع) فوق العاده تنگ ساخت، شخصیت بزرگى همچون «حجر بن عدى» و عده ‏اى دیگر از رجال بزرگ اسلام را به قتل رسانید، و کشتار و شکنجه و فشار در مورد پیروان على (ع) افزایش یافت به طورى که نوعاً شیعیان یا زندانى و یا متوارى شدند و یا دور از خانه و کاشانه خود در محیط فشار و خفقان به سر می ‏بردند.

 

علاوه بر این، معاویه برنامه ضد انسانى دامنه دارى را که باید اسم آن را برنامه تهدید و گرسنگى گذاشت، بر ضد عراقیان به مورد اجرا گذاشت و آنها را از هستى ساقط کرد. معاویه از یک طرف مردم عراق را در معرض همه گونه فشار و تهدید قرار داد و از طرف دیگر حقوق و مزایاى آنها را قطع کرد.

 

«ابن ابى الحدید»، دانشمند مشهور جهان تسنّن، می ‏نویسد: شیعیان در هر جا که بودند به قتل رسیدند. بنى امیه دستها و پاهاى اشخاص را به احتمال اینکه از شیعیان هستند، بریدند. هر کس که معروف به دوستدارى و دلبستگى به خاندان پیامبر(ص) بود، زندانى شد، یا مالش به غارت رفت، و یا خانه ‏اش را ویران کردند.

 

شدت فشار و تضییقات نسبت به شیعیان به حدى رسید که اتهام به دوستى على(ع) از اتهام به کفر و بیدینى بدتر شمرده می ‏شد! و عواقب سخت ‏ترى به دنبال داشت!

 

در اجراى این سیاست خشونت ‏آمیز، وضع اهل کوفه از همه بدتر بود زیرا کوفه مرکز شیعیان امیر مؤمنان (ع) شمرده می ‏شد. معاویه طى بخشنامه‏ اى به عمال و فرمانداران خو در سراسر کشور نوشت که شهادت هیچ یک از شیعیان و خاندان على (ع) را نپذیرند! وى طى بخشنامه دیگرى چنین نوشت: «اگر دو نفر شهادت دادند که شخصى، از دوستداران على(ع) و خاندان او است، اسمش را از دفتر بیت المال حذف کنید و حقوق و مقررى او را قطع نمایید»!

 

این حوادث وحشتناک، مردم عراق را سخت تکان داد و آنها را از رخوت و سستى به در آورد و ماهیت اصلى حکومت اموى را تا حدى آشکار نمود.

 

شهادت آن بزرگوار هنگامی روی داد که جنبش منظّمى بر ضد حکومت اموى شکل می گرفت و مبلغین و عوامل موثر آن، همان پیروان اندک و صمیمى امام حسن(ع) بودند که حضرت با تدبیر هوشمندانه خویش جان آنان را از گزند قشون معاویه حفظ کرده بود. هدف این گروه این بود که با افشای جنایاتى که در سراسر دوران حکومت معاویه موج می ‏زد، روح قیام را در دلهاى مردم برانگیزند تا روز موعود فرا رسد! لذا دوران صلح امام حسن(ع) دوران آمادگى و تمرین تدریجى امت براى جنگ با حکومت فاسد اموى به شمار می ‏رفت تا روز موعود؛ روزى که جامعه اسلامى آمادگى قیام داشته باشد و این موج را به قیام سالار و سیّد شهدای عالم حسین بن علی (ع) رساند.

 

امام حسن (ع ) در تمام مدت امامت خود که ده سال طول کشید، در نهایت شدت و اختناق زندگى کرد و هیچگونه امنیتى نداشت، حتى در خانه نیز در آرامش نبود.

 

سرانجام در سال پنجاهم هجرى به تحریک معاویه بدست همسر خود (جعده) مسموم و شهید و در قبرستان بقیع واقع در مدینه منوره به خاک سپرده شد.

 

امام حسن (ع) از بذل جان خود دریغ نداشت، و امام حسین (ع) در راه خدا جانبازتر از حسن نبود. چیزى که هست، حسن، جان خود رادر یک جهاد خاموش و آرام فدا کرد و چون وقت شکستن سکوت رسید، شهادت کربلا واقع شد؛ شهادتى که پیش از آنکه حسینى باشد. حسنى بود!

 

 

 

منابع:

 

-------------------------------

 

۱- ابن شهراشوب، مناقب آل ابى طالب، تصحیح و تلیعق: حاج سید هاشم رسولى محلاتى، قم، موسسه انتشارات علامه، ج ۴، ص ۲۸ - شیخ مفید، الارشاد، قم، منشورات مکتبه بصیرتى، ص ۱۸۷ - اسد الغابه فى معرفه الصحابه، تهران، المکتبةالاسلامیة، ج ۲، ص ۱۰، - ابن حجر العسقلانى، الاصابه فى تمییز الصحابه، بیروت، داراحیأ التراث العربى، ۱۳۲۸ ه'.ق، ج ۱، ص ۳۲۸.

۲- کان الحسن رضى الله عنه له مناقب کثیره: سیدا، حلیما، ذاسکینة و وقار وحشمة، جوادا، ممدوحا...(تاریخ الخلفا، ط ۳، بغداد، مکتبه المثنى، ۱۳۸۳ ه'.ق، ص ۱۸۹/)

۳- ان المسالة لا تحل الا فى احدى ثلاث: دم مفجع، او دین مقرع، او فقر مدقع ففى ایها تسئل؟

۴- مجلسى، بحارالانوار، تهران، المطبعة الاسلامیة، ۱۳۹۳ ه'.ق، ج ۴۳، ص ۳۳۳.

۵- سیوطى، تاریخ الخلفا، ط۳، بغداد، مکتبه المثنى، ۱۳۸۳ ه'.ق، ص ۱۹۰ - ابن واضح، تاریخ یعقوبى، نجف، منشورات المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۴ ه'.ق، ج ۲، ص ۲۱۵ - سبط ابن جوزى، تذکره الخواص، نجف، منشورات المطبعه الحیدریه، ۱۳۸۳ ه'.ق، ص ۱۹۶ - الشیخ محمد الصبان، اسعاف الراغبین (در حاشیه نور الابصار) قاهره، مکتبه المشهد الحسینى، ص ۱۷۹.

۶- ابن شهراشوب، مناقب آل ابى طالب، ج ۴، ص ۲۱.

۷- نصر بن مزاحم، وقعه صفین، ط ۲، قم، منشورات مکتبه بصیرتى، ۱۳۸۲ ه'.ق، ص ۱۱۳.

۸- طبرسى، احتجاج، نجف، المطبعه المرتضویه، ص ۱۴۴-۱۵۰.

۹- طبرسى، همان کتاب، ص ۱۵۶.

۱۰- مجلسى، بحارالانوار، تهران، المطبعه الاسلامیه، ۱۳۸۳ ه.ق، ج ۴۴، ص ۱.

۱۱- ابن اثیر، اسد الغابه فى معرفة الصحابة، تهران، المکتبه الاسلامیه، ج ۲، ص ۱۳ و ۱۴- ابن اثیر، الکامل فى التاریخ، بیروت، دارصادر، ج ۳، ص ۴۰۶- مجلسى، بحارالانوار، تهران، مکتبه الاسلامیه، ۱۳۹۳ ه.ق، ج ۴۴، ص ۲۱ - سبط ابن الجوزى، تذکره الخواص، نجف، منشورات المطبعه الحیدریه، ۱۳۸۳ ه.ق، ص ۱۹۹.

۱۲- مجلسى، بحارالانوار، تهران، المکتبة الاسلامیة، ۱۳۹۳ ه'.ق، ج ۴۴، ص ۱۴۷ - طبرسى، احتجاج، نجف ،المطبعة المرتضویة، ص ۱۵۷.

۱۳ - شبر، سید عبدالله، جلأالعیون، قم، مکتبة بصیرتى، ج ۱، ص ۳۴۵-۳۴۶.

به نقل از http://www.balagh.ir/content/3339 

چرا روزه خواری ؟


خداوند متعال انسان را آفرید و به او قدرت و نعمتهای فراوانی عطا کرد ، از جمله نعمتهایی که به انسان بخشید و او را به آن متمایز از بقیه موجودات قرار داد ، نعمت عقل می باشد .

با عقل خود بیندیشد و فکر کند که من هیچ نبودم ، این دست و پا و چشم و گوش و بقیه اعضاء را خدا به من داد تا او را عبادت کنم . و آنچه از من خواسته را بجا آورم و عصیان ننمایم .

خداوند متعال دو حجت را برای انسان قرار داد : یکی حجت ظاهری و یکی حجت باطنی .

حجت ظاهری پیامبران الهی می باشند که از سوی پروردگار عالم برای هدایت بشر تمام تلاش خویش را بکار بستند و حجت باطنی وجه متمایز انسان از حیوانات یعنی عقل می باشد.

بعد از اتمام حجت ، انسان اگر راه عصیان را پیش گیرد مورد عذاب الهی واقع خواهد شد .

در سوره مبارکه واقعه انسانها به سه دسته می شوند :

1-   السابقون السابقون

2-   اصحاب الیمین

3-   اصحاب الشمال

و اصحاب شمال همان متخلفانِ از فرامین الهی می باشند ، قرآن در این مورد می فرماید :

وَ أَصحْابُ الشِّمَالِ مَا أَصحَابُ الشِّمَالِ  فىِ سمُومٍ وَ حَمِیمٍ  وَ ظِلٍّ مِّن یحْمُومٍ  لَّا بَارِدٍ وَ لَا کَرِیمٍ

و اما اصحاب شومى و شقاوت (که نامه عملشان به دست چپ است) چقدر روزگارشان سخت است! آنها :

1.      در عذاب باد سموم

2.      و آب گرم باشند.

3.      و سایه‏اى از دود آتش دوزخ

4.      که نه هرگز سرد شود

5.      و نه خوش نسیم گردد.

إِنهَّمْ کاَنُواْ قَبْلَ ذَالِکَ مُترَفِینَ  وَ کاَنُواْ یُصِرُّونَ عَلىَ الحْنثِ الْعَظِیمِ  وَ کاَنُواْ یَقُولُونَ أَ ئذَا مِتْنَا وَ کُنَّا تُرَابًا وَ عِظَمًا أَ ءِنَّا لَمَبْعُوثُونَ

 این عذاب آنها را بدین سبب است که از این پیش به ناز و نعمت پرداختند.  اما باز با این همه نعمت انسانها راه عصیان را پیش می گیرند و تخلف از فرامین و قوانیین الهی می کنند .

یکی از واجباتی که ترک آن عقوبت و عذاب الهی را در پی دارد  "روزه " می باشد ؛ در قرآن مجید آیات فراوانی در مورد روزه آمده است در سوره بقرة، آیه 183 می فرماید :

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ

ای کسانی که ایمان آورده اید روزه بر شما واجب شد همان‏گونه که بر امتهای قبلی نیز واجب شده بود ( و این وجوب روزه برای این است ) که پرهیزکار شوید.

انجام ندادن این واجب الهی موجب می شود که انسان مستحق آن همه عذاب گردد ؛ آن هم عذابهایی که سختی آن با دشواریهای دنیا قابل مقایسه نیست .

پس با رجوع به عقل و تفکر در آیات الهی انسان عاقل هیچگاه فکر روزه خواری به ذهنش هم نمی رسد و خود را موظف به انجام می کند.

 

استغفار و صدقه در ماه شعبان

عَنِ الرَّیَّانِ بْنِ الصَّلْتِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا علیه السلام  یَقُولُ‏ مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ سَبْعِینَ مَرَّةً أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ وَ أَدْخَلَهُ [أَحَلَّهُ‏] دَارَ الْقَرَارِ.[1]

امام رضا علیه السلام  میفرمود هر که در هر روز از شعبان هفتاد بار بگوید

استغفر اللَّه و أسأله التوبة 

خدا برائت از دوزخ و گذرنامه از صراط برایش نویسد.

عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام  أَنَّهُ قَالَ: مَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فِی شَعْبَانَ رَبَّاهَا اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ لَهُ کَمَا یُرَبِّی أَحَدُکُمْ فَصِیلَهُ حَتَّى یُوَافِیَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ قَدْ صَارَتْ لَهُ مِثْلُ أُحُد[2]

امام صادق علیه السلام فرمود هر که در شعبان صدقه‏اى دهد خدا آن را بپرورد چنانچه یکى از شماها کره شترش را میپرورد تا روز قیامت آن را چون کوه دریابد.



[1] الأمالی( للصدوق) ؛ النص ؛ ص628

[2] الأمالی( للصدوق) ؛ النص ؛ ص628

آگاهى حضرت على علیه السلام از گذشته ی مردم‏

داود عطار مى‏گوید: مردى گفت یکى از یاران على- علیه السّلام- به من گفت: بیا با هم برویم و به امیر المؤمنین- علیه السّلام- سلام کنیم. خوشم نیامد، ولى رفتیم تا به او سلام نمودیم. حضرت تازیانه را بلند کرد و به پایم زد. پس‏ مضطرب شدم، فرمود: «دور شو، دور شو، تو با اکراه به اینجا آمده‏اى نه با رضایت دل. تو میسره هستى».

وقتى که رفت به او گفتند: امیر المؤمنین با تو کارى کرد که با هیچ کس نکرده بود.

گفت: من غلام خانواده فلان بودم و اسم من میسره بود. از آنها جدا شدم و ادّعا کردم که من آن نیستم ولى على- علیه السّلام- مرا به اسم خودم صدا کرد.


 بحار: 41/ 297، حدیث 24.

آگاهى حضرت على علیه السلام از نیّت مردم‏

روزى حضرت على علیه السّلام فرمود: اگر فرد مورد اطمینانى مى‏یافتم توسط او مالى را به سوى مدائن براى شیعیانم مى‏فرستادم. شخصى با خودش گفت: مى‏روم و مى‏گویم من مى‏توانم این مال را ببرم، وقتى که گرفتم، راه شام را در پیش مى‏گیرم و به معاویه ملحق مى‏شوم! با این فکر، پیش آن حضرت آمد و گفت: اى امیر مؤمنان! من مى‏توانم آن مال را ببرم.

حضرت سرش را بلند کرد و فرمود: «از من دور شو، تو راه شام را در پیش مى‏گیرى و به معاویه ملحق مى‏شوى».



جلوه‏هاى اعجاز معصومین علیهم السلام ؛ ص162 

تعداد فرزندان حضرت علی علیه السلام

تعداد اولاد حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام از پسر و دختر به قول شیخ مفید بیست و هفت تن فرزند بود؛ چهار نفر از ایشان امام حسن و امام حسین و زینب کبرى ملقّب به عقیله، و زینب صغرى(امّ کلثوم) است ، و مادر ایشان حضرت فاطمه زهراء سیّدة النّساء علیهم السّلام است.

پنجم- محمّد مکنّى به ابى القاسم، و مادر او خوله حنفیّه دختر جعفر بن قیس است و در بعضى روایات است که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلم امیر المؤمنین علیه السّلام را به میلاد محمّد بشارت داد و نام و کنیت خود را عطاى او گذاشت. [1]

و محمّد در زمان حکومت عمر بن الخطّاب متولّد شد، و در ایّام عبد الملک بن مروان وفات کرد، و سنّ او را شصت و پنج گفته‏اند، و در موضع وفات او اختلاف است[2] به قولى در ایله، و به قولى در طائف، و به قولى دیگر در مدینه وفات کرد، و او را در بقیع به خاک سپردند.

جماعت کیسانیّه او را امام مى‏دانستند، و او را مهدى آخر زمان مى‏خواندند و به اعتقاد ایشان آن که محمّد در جبال رضوى- که کوهستان یمن است- جاى فرموده است، و زنده است تا گاهى که خروج کند. و الحمد للّه اهل آن مذهب منقرض شدند.

و محمّد مردى عالم و شجاع و نیرومند و قوى بوده و کثرت شجاعت و دلیرى او از ملاحظه جنگ جمل و صفّین معلوم شود.

6 و 7 عمر و رقیّه کبرى است که هر دو تن دوقلو از مادر متولّد شدند و مادر ایشان امّ حبیب دختر ربیعه است.

8 و 9 و 10 و 11 حضرت ابوالفضل العبّاس علیه السلام و برادرانش جعفر و عثمان و عبد اللّه اکبر است که هر چهار در کربلا شهید گشتند و مادر این چهار تن امّ البنین بنت حزام بن خالد کلابى است.

12 و 13 محمّد اصغر و عبد اللّه است. و محمّد مکنّى به ابى بکر است و این هر دو در کربلا شهید گشتند، و مادر ایشان لیلى بنت مسعود دارمیّه است.

14 یحیى، مادر او اسماء بنت عمیس است.

15 و 16 امّ الحسن و رمله است. و مادر ایشان امّ سعید بنت عروة بن مسعود ثقفى است. 17 و 18 و 19 نفیسه و زینب صغرى و رقیّه صغرى است، و ابن شهر آشوب مادر این سه دختر را امّ سعید بنت عروه گفته، و مادر امّ الحسن و رمله را امّ شعیب مخزومیّه ذکر نموده.

و بقیّه اولاد آن حضرت از بیستم تا بیست و هفتم بدین ترتیب بشمار رفته:

امّ هانى، و امّ الکرام، و جمانه مکنّات به امّ جعفر، و امامه، و امّ سلمه، و میمونه، و خدیجه و فاطمه- رحمة اللّه علیهنّ-

و بعضى اولادهاى آن حضرت را سى و شش تن شمار کرده‏اند: هیجده تن ذکور، و هیجده نفر اناث به زیادتى عبد اللّه و عون که مادرش اسماء بنت عمیس بوده به روایت هشام بن محمّد معروف به ابن کلبى، و محمّد اوسط که مادر او امامه دختر زینب و دختر رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلم بوده، و عثمان اصغر، و جعفر اصغر، و عبّاس اصغر، و عمر اصغر، و رمله صغرى، و امّ کلثوم صغرى.

و ابن شهر آشوب نقل کرده که: حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام را از محیّاة دختر امرء القیس زوجه آن حضرت دخترى بود که در ایّام صبا و صغر سنّ از دنیا برفت.

و شیخ مفید رحمه اللّه فرمود که: در میان مردم شیعى ذکر مى‏شود که حضرت فاطمه زهراء علیها السّلام را فرزندى از حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام در شکم بود که پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله و سلم او را محسن نام نهاده بود و بعد از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلم آن کودک نارسیده از شکم مبارکش ساقط شد.[3]

مؤلف گوید که: مسعودى در مروج الذّهب، و ابن قتیبه در معارف، و نور الدین عبّاس موسوى شامى در ازهار بستان النّاظرین، محسن را در اولاد امیر المؤمنین علیه السّلام شمار کرده‏اند.

و گفته شده مادامى‏که حضرت فاطمه علیها السّلام در دنیا بود امیر المؤمنین علیه السّلام زنى را به نکاح خود در نیاورد چنان که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلم در زمان حیات خدیجه زن دیگر اختیار نفرمود و بعد از آن که حضرت فاطمه علیها السّلام از دنیا رحلت فرمود بنا بر وصیّت‏ آن حضرت امامه دختر خواهر آن مخدّره را تزویج کرد. و به روایتى: تزویج امامه از پس سه شب گذشته از وفات حضرت فاطمه علیها السّلام واقع شد.

و چون امیر المؤمنین علیه السّلام شهید گشت چهار زن و هیجده تن امّ ولد از آن جناب باقى مانده بود و اسامى این چهار زن چنین به شمار رفته: امامه، و اسماء بنت عمیس، و لیلى التّمیمیّة، و امّ البنین.

 

 



 [1]  -شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 1، ص 244؛ انساب الاشراف، ج 2، ص 200؛ فضائل الصحابة احمد بن حنبل، ج 2، ص 672؛ دلائل النبوه بیهقى، ج 6، ص 380؛ الفردوس دیلمى، ج 5، ص 318؛ الخرائج، ج 1، ص 66؛ سیر اعلام النبلاء، ج 4، ص 115؛ الخصائص الکوفى، ج 2، ص 226؛ الطبقات الکبرى، ج 5، ص 91- 92؛ تاریخ مدینة دمشق، ج 15، ص 727؛ مسند على بن ابى طالب، ص 302، ح 934

 

[2] تذکرة الخواص، ص 299

[3] االارشاد مفید، ج 1، ص 355 و نیز نک: نسب قریش ابن بکار، ص 44؛ معارف ابن قتیبه، 211 و 210؛ میزان الاعتدال، ج 1، ص 139؛ الاصابة، ج 3، ص 471؛ الکامل، ج 3، ص 397؛ تاریخ یعقوبى، ج 2، ص 213؛ خصال، ص 634؛ مناقب ابن شهر آشوب، ج 3، ص 358؛ تاریخ طبرى، ج 5، ص 53؛ انساب الاشراف بلاذرى، ج 2، ص 189؛ قاموس المحیط، ج 2، ص 55؛ لسان المیزان، ج 1، ص 268؛ الکافى، ج 6، ص 18 به نقل از الارشاد مفید؛ سیره محمّد بن اسحاق، ص 247

زائر امیر المؤمنین علیه السلام

رَوَى الصَّادِقُ عَنْ آبَائِهِ علیه السلام  عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَنَّهُ قَالَ‏:


مَنْ زَارَ عَلِیّاً بَعْدَ وَفَاتِهِ فَلَهُ الْجَنَّةُ


پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : هر کسی که امیر المؤمنین علی علیه السلام را پس از وفاتش زیارت کند بهشت براو واجب می شود .

قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام :


إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ لَتُفَتَّحُ عِنْدَ دُعَاءِ الزَّائِرِ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ


فَلَا تَکُنْ عَنِ الْخَیْرِ نَوَّاماً


امام صادق علیه السلام فرمود : همانا درهای آسمان هنگام دعا کردن زائر امیرالمؤمنین علیه السلام گشوده می شود پس از غافلان مباش .

جامع الأخبار(للشعیری)، ص: 23


شفاعت زائر پیامبر صلی الله علیه و آله

وَ قَالَ صلی الله علیه و آله:

مَنْ أَتَانِی زَائِراً کُنْتُ شَفِیعَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ

 

 وَ مَنْ أَتَى مَکَّةَ حَاجّاً وَ لَمْ یَزُرْنِی بِالْمَدِینَةِ

 

فَقَدْ جَفَانِی وَ مَنْ جَفَانِی جَفَوْتُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ

 

 پیغمبر (صلی الله علیه و آله ) فرمود : هر کس مرا زیارت کند در روز قیامت او را شفاعت خواهم نمود.

و هر که بیاید در مکه بحج و زیارت نکند مرا بمدینه بتحقیق که جفا کرده است بر من و هر که جفا کند مرا جفا کنم او را در روز قیامت .

 جامع الأخبار(للشعیری)، ص: 21

زیارت پیامبر صلی الله علیه و آله پس از وفات

رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام  عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیٍّ علیه السلام  قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله :


مَنْ زَارَنِی بَعْدَ مَوْتِی کَانَ کَمَنْ هَاجَرَ إِلَیَّ فِی حَیَاتِی 


فَإِنْ لَمْتَسْتَطِیعُوا فَابْعَثُوا إِلَیَّ بِالسَّلَامِ فَإِنَّهُ یَبْلُغُنِی‏


در روایتی از امام صادق علیه السلام از پدران بزرگوارش از امیرالمؤمنین از پیامبر صلی الله علیه و آله آمده است که رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند :

هر کس مرا بعد از آنکه از دنیا بروم زیارت کند مانند کسی است که در زمان حیات به دیدار من آمده باشد ؛ و اگر توانایی نداشته باشد به زیارتم بیایید ( از راه دور ، از شهر خودش ) به من سلام دهد ، سلام او به من خواهد رسید .

جامع الأخبار، ص: 21

دوستی امیرالمؤمنین علیه السلام

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله :  مَنْ أَرَادَ أَنْ یَحْیَا حَیَاتِی وَ یَمُوتَ مِیتَتِی وَ یَدْخُلَ جَنَّةَ عَدْنٍ الَّتِی غَرَسَهَا اللَّهُ رَبِّی بِیَدِهِ فَلْیَتَوَلَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَ لْیَتَوَلَّ وَلِیَّهُ وَ لْیُعَادِ عَدُوَّهُ وَ لْیُسَلِّمْ لِلْأَوْصِیَاءِ مِنْ بَعْدِهِ فَإِنَّهُمْ عِتْرَتِی مِنْ لَحْمِی وَ دَمِی أَعْطَاهُمُ اللَّهُ فَهْمِی وَ عِلْمِی إِلَى اللَّهِ أَشْکُو أَمْرَ أُمَّتِی الْمُنْکِرِینَ لِفَضْلِهِمْ الْقَاطِعِینَ فِیهِمْ صِلَتِی وَ ایْمُ اللَّهِ لَیَقْتُلُنَّ ابْنِی  لَا أَنَالَهُمُ اللَّهُ شَفَاعَتِی.

امام صادق علیه السلام از قول رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله میفرماید: کسى که خواهد زندگى و مرگش زندگى و مرگ من باشد و ببهشت برینى که پروردگارم بدست قدرت خود کاشته در آید باید پیروى على بن ابى طالب کند و با دوستش دوستى و با دشمنش دشمنى نماید و نسبت باوصیاء پس از وى تسلیم باشد زیرا ایشان از خاندان من و از گوشت و خون منند و خدا فهم و علم مرا بایشان عطا فرموده است: بخدا شکایت میکنم از حال آن امتم که فضیلت ایشان را منکر گشته، پیوند مرا با ایشان قطع کنند (رعایت قرابت آنها را که اجر رسالت من است نکنند) بخدا سوگند که دو فرزندم را میکشند خدا شفاعتم را بآنها نرساند.

 

خاتم اوصیا علیه السلام

ابو نصر خادم مى‏گوید: بر امام زمان- عجّل اللَّه تعالى فرجه الشریف- وارد شدم در حالى که وى در گهواره بود. به من فرمود: براى من صندل قرمز بیاور. پس من هم آوردم. آنگاه فرمود: آیا مرا مى‏شناسى؟

گفتم: آرى، تو سرور و فرزند سرورم هستى.

فرمود: من از این سؤال نکردم.

گفتم: پس برایم بیان کن.

فرمود: من خاتم اوصیا هستم و خداوند توسط من بلا را از اهلم و شیعیانم دفع خواهد کرد[1].

 



[1] ( 4) بحار: 52/ 30، حدیث 25.

سفر امام عسکرى (علیه السلام ) به گرگان‏

جعفر بن شریف جرجانى‏[1] مى‏گوید: سالى عازم حجّ شدیم و در سامرّا نزد امام عسکرى- علیه السّلام- رسیدم. و شیعیان، مال زیادى را توسط من براى آن حضرت، فرستاده بودند.

خواستم از حضرت بپرسم که آنها را به چه کسى بدهم اما قبل از اینکه چیزى بگویم، فرمود: آنچه با خود آورده‏اى به مبارک، خادم من بده.

مى‏گوید: من نیز چنان کردم. سپس گفتم در گرگان شیعیانت به تو سلام مى‏رسانند.

فرمود: آیا بعد از اتمام حجّت به آنجا برمى‏گردى؟

گفتم: آرى.

فرمود: تو بعد از صد و هفتاد روز، به گرگان مى‏رسى. و اوّل روز جمعه سه روز گذشته از ماه ربیع الآخر به آنجا وارد مى‏شوى. به آنها بگو که من هم آخر همان روز، آنجا مى‏آیم. برو، خدا تو و آنچه با خود دارى سالم نگهدارد. و بر خانواده‏ات وارد مى‏شوى و براى پسرت، شریف فرزندى متولد مى‏شود، اسمش را صلت بن شریف بن جعفر بن شریف بگذار. و خداوند او را بزرگ مى‏گرداند و از دوستان ما خواهد شد.

گفتم: یا بن رسول اللَّه! ابراهیم بن اسماعیل جرجانى از شیعیان توست و بین دوستانت بسیار معروف است. و هر سال بیشتر از صد هزار درهم به آنها مى‏دهد.

فرمود: خدا از ابراهیم بن اسماعیل، بخاطر رفتارش با شیعیان ما، راضى است و گناهان او را بخشیده و فرزند سالمى به او روزى کرده است که حق را مى‏گوید.

به او بگو: که حسن بن على گفت: نام پسرت را «احمد» بگذار.

سپس نزد آن حضرت بر گشتم و مناسک حج را انجام دادم. و خدا مرا سالم نگهداشت تا اینکه روز جمعه، اول ماه ربیع الآخر، در ابتداى روز همچنان که امام فرموده بود به گرگان رسیدم. و دوستان و آشنایان براى دیدار من آمدند. به آنها گفتم که امام حسن عسکرى- علیه السّلام- وعده داده است که تا آخر همین روز، اینجا بیاید، پس آماده شوید تا سؤالها و حوایج خود را از او بخواهید.

همین که نماز ظهر و عصر را خواندند، در خانه من اجتماع کردند. به خدا قسم! چیزى نفهمیدیم مگر اینکه امام- علیه السّلام- آمد و وارد خانه شد. و اوّل او بر ما سلام کرد، سپس ما به استقبالش رفتیم و دستش را بوسیدیم.

سپس فرمود: من به جعفر بن شریف وعده داده بودم که آخر همین روز به اینجا بیایم. نماز ظهر و عصر را در سامرّا خوانده‏ام و به سوى شما آمدم تا تجدید عهد نمایم. و اکنون در خدمت شما هستم و حاضرم تمام سؤالها و حوایج شما را برآورده سازم.

نخستین کسى که پرسش نمود «نضر بن جابر» بود. او گفت: یا ابن رسول اللَّه! چند ماه است که چشمان پسرم آسیب دیده است، از خدا بخواه تا بینایى را به او برگرداند.

حضرت فرمود: او را بیاور.

پس دست مبارکش را به چشمانش کشید، بینایى او به حالت اوّل برگشت آنگاه مردم یک به یک مى‏آمدند و نیازهاى خود را مطرح مى‏کردند. و حضرت نیز براى آنها دعا مى‏نمود و حوایجشان را بر آورده مى‏ساخت. سپس حضرت، همان روز هم به سامرّا برگشت‏[2].

 



[1] ( 2) جرجان، معرّب گرگان است.( مترجم).

[2] ( 1) بحار: 50/ 262، حدیث 22.

دعا قبل از درخواست‏

ابو هاشم جعفرى مى‏گوید: در سامرا شخصى به مرض برص مبتلا شد و زندگیش تلخ گشت. روزى پیش ابو على فهرى آمده و از حالش شکایت کرد.

ابو على به او گفت: خوب است بروى و از امام على النقى- علیه السّلام- بخواهى تا تو را دعا کند.

امیدوارم خداوند به برکت دعاى او شفایت دهد.

آن مرد رفت و سر راه امام- علیه السّلام- نشست. وقتى که حضرت از خانه متوکل برمى‏گشت، برخاست تا از حضرت التماس دعا کند.

حضرت با دستش اشاره کرد و سه بار فرمود: کنار برو. خداوند تو را عافیت دهد. آن مرد برگشت و جسارت نکرد که نزدیک حضرت برود. وقتى که ابو على را دید و جریان را به او گفت، ابو على گفت: قبل از اینکه از او بخواهى تو را دعا کرده است. برو که به زودى خوب خواهى شد.

آن مرد به خانه‏اش رفت و شب خوابید. هنگامى که صبح شد، اثرى از آن مرض در بدنش ندید[1].

 



[1] ( 1) بحار: 50/ 145، حدیث 29.